Ιστορίες και έθιμα από τα βάθη των αιώνων, με κάποια να έχουν την αφετηρία τους ακόμη και στην περίοδο των ελληνιστικών χρόνων, αναβιώνουν αυτές τις μέρες απ’ άκρου εις άκρον στη χώρα, μέσα από διάφορα δρώμενα για την Αποκριά.
Από τα αλευρομουτζωρώματα στο Γαλαξίδι, το ξακουστό «Μπουρανί», τη γιορτή του φαλλού στον Τύρναβο, τον γάμο του Κουτρούλη στη Μεθώνη, μέχρι τους Κουδουναραίους του Διστόμου, τους Γέρους της Σκύρου και τα Στοιχειά της Χάρμαινας στην Άμφισσα, η Ελλάδα γιορτάζει την Αποκριά.
Το «Μπουρανί» στον Τύρναβο
Ίσως το πιο "προχωρημένο" έθιμο της Αποκριάς, αφού σπάει τα ταμπού αποθεώνοντας τους φαλλούς, σε μια Διονυσιακή λατρεία. Την Καθαρά Δευτέρα στον Τύρναβο άντρες κρατούν στα χέρια τους φαλλούς, σαν σκήπτρα, φτιαγμένα από ξύλο ή πηλό και περιφέρονται στους δρόμους και τις πλατείες.
Πρόκειται για ένα έθιμο με ρίζες από την αρχαία Ελλάδα, που συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία.
Τα πρώτα στοιχεία για την τέλεση του εθίμου εμφανίζονται το 1898 και υπάρχουν δυο εκδοχές.
Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα και σε γιορτές όπως τα Διονύσια, τα Αφροδίσια και τα Θεσμοφόρια. Το ποτό έρρεε άφθονο και οι "άσεμνες" πράξεις και συνευρέσεις εξυμνούνταν κατά τη διάρκεια των Βακχικών τελετών.
Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι οι Τυρναβίτες πήγαιναν στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, σε μορφή πομπής, έστρωναν στο δρόμο διάφορα φαγητά και μια φιάλη σε σχήμα φαλλού με κρασί. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας "νικητής" ήταν αυτός που θα μεθούσε περισσότερο και "στεφόταν" από τους κατοίκους "Βασιλιάς της Αποκριάς".
Οι Κουδουναραίοι του Διστόμου
Οι τραγόμορφοι Κουδουναραίοι είναι ένα παλιό έθιμο (30 αιώνων) της περιοχής τουΔιστόμου, με διονυσιακές ρίζες. Νέοι και νέες ντυμένοι με προβιές ζώων και ζωσμένοι με μεγάλες κουδούνες στη μέση τους, προσπαθούν, συμβολικά, με τον εκκωφαντικό κτύπο των κουδουνιών να ξυπνήσουν τη φύση, μόλις τελειώνει ο χειμώνας και αρχίζει η άνοιξη.
Μαζί με την αθυρόστομη "αριστοφανικής προέλευσης" γλώσσα τους στα αυτοσχέδια τραγούδια που λένε δίνουν μια άκρως επιθεωρησιακή και εν κινήσει ''παράσταση'', αφού τα θέματα που θίγουν κάθε χρόνο είναι εμπνευσμένα από την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.
Η εντυπωσιακή παρουσία τους σημαδεύεται με το καθιερωμένο "τολμηρό" τραγούδι τους, μπροστά στους θεατές τους!
Μετά το πέρασμα που έκαναν χθες και από την Αθήνα σήμερα αναστατώνουν ξανά το Δίστομο.
Το στοιχειό της Χάρμαινας στην Άμφισσα
Εδώ, στην παλιά συνοικία των ταμπάκηδων, που άλλοτε ήταν ακμάζουσα και σήμερα μοιάζει «στοιχειωμένη» αφού κανείς πια δεν κατοικεί παρά μόνο έχει μείνει ο τελευταίος βυρσοδέψης και δυο – τρία μαγαζιά, αναβιώνει ο θρύλος του «στοιχειού».
Μια ιστορία αγάπης με άδοξο τέλος που από τότε – κατά τον θρύλο – στοιχειώνει την περιοχή. Πρωταγωνιστές ο Κωνσταντής, ένα παλικάρι που ζούσε στην Άμφισσα και δούλευε στο βυρσοδεψείο του θείου του, στη Χάρμαινα, και η αγαπημένη του Λενιώ.
Ένα πρωί ο Κωνσταντής φόρτωσε το κάρο του με ολοκαίνουργα δέρματα και έφυγε από την πόλη. Έπειτα από μια μεγάλη περιοδεία από πόλη σε πόλη και από χωριό σε χωριό γύρισε στην Άμφισσα μ’ ένα δαχτυλίδι για την αγαπημένη του. Όμως τον περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Η Λενιώ είχε σκοτωθεί από κεραυνό όταν μια μέρα πήγε να γεμίσει τη στάμνα της με νερό από την Πηγή της Χάρμαινας. Εκείνος μην μπορώντας να αντέξει τον πόνο βρέθηκε την άλλη μέρα νεκρός κάτω από το Κάστρο της πόλης. Πίστευε ότι η ψυχή του θα ενωνόταν με την αγαπημένη του Λενιώ. Όμως η θρησκεία δεν τον δέχτηκε στην αγκαλιά της και καταδικάστηκε να περιπλανιέται. Από τότε, ο Κωνσταντής στοίχειωσε και καταφεύγει στο λημέρι του, την Πηγή της Χάρμαινας. Όταν το έζωνε η μοναξιά, το στοιχειό, έβγαινε από το ησυχαστήριο του και περιφερόταν από σοκάκι σε σοκάκι, βγάζοντας άγριες στριγκλιές και βογκητά. Μαζί με τα ουρλιαχτά ακούγονταν και περίεργοι θόρυβοι και σύρσιμο από αλυσίδες.
Από τη συνοικία Χάρμαινα και τα σκαλιά του Αϊ Νικόλα κατεβαίνει το «στοιχειό» και μαζί ακολουθούν νεράιδες, ξωτικά, σκιάχτρα και άλλα αλλόκοτα πλάσματα.
«Αλευρομουτζουρώματα» στο Γαλαξιδι
Στο Γαλαξίδι, την Καθαρά Δευτέρα παίζουν «αλευροπόλεμο», ένα έθιμο που διατηρείται από το 1801. Εκείνην την εποχή, εν μέσω τουρκοκρατίας, όλοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν και να χορέψουν σε κύκλους. Ένας κύκλος για τις γυναίκες και ένας για τους άντρες. Φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο ενώ με το πέρασμα των χρόνων προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα.
Σήμερα πουλάνε στους φούμο και ολόσωμες πλαστικές στολές για υποτυπώδη προφύλαξη των ρούχων, που δύσκολα όμως θα την «βγάλουν καθαρή» μετά από τέτοιο πόλεμο!
«Ο γάμος του Κουτρούλη» στη Μεθώνη
Οι Απόκριες στη Μεθώνη είναι άρρηκτα δεµένες µε τον γάµο του Κουτρούλη, έθιµο που έχει τις ρίζες του στις αρχές του 14ου αιώνα στην ενετοκρατούµενη περιοχή.
Όλα άρχισαν όταν ο τελευταίος έλληνας ιππότης, ο Ιωάννης Κουτρούλης, ερωτεύθηκε µια ντόπια, η οποία όµως ήταν παντρεµένη. Εκείνος την έκλεψε και αποφάσισε να συγκατοικήσει µαζί της, γεγονός που προκάλεσε κουτσοµπολιά αλλά και τον αφορισµό της γυναίκας από την Εκκλησία. Επί 17 χρόνια ο Κουτρούλης αγωνιζόταν να την παντρευτεί νόµιµα. Τελικά η γυναίκα παρουσίασε το διαζύγιο και έγινε το µυστήριο. Μετά την τέλεση του γάµου το γλέντι κράτησε αρκετές ηµέρες και έτσι έµεινε στην ιστορία η φράση «έγινε του Κουτρούλη ο γάµος» που πλέον δηλώνει θορυβώδη εκδήλωση.
Το µεσηµέρι της Καθαράς Δευτέρας το ζευγάρι των νεονύμφων, που υποδύονται δύο άντρες, μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου γίνεται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο! Διαβάζεται το προικοσύμφωνο και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι, στην πλατεία που βρίσκεται λίγα μέτρα από την παραλία, με άφθονο κρασί γουρουνόπουλα, και καψάλες (φέτες ψωµιού µε λάδι καψαλισµένες στη φωτιά).
Οι «Γέροι» της Σκύρου
Το έθιμο του νησιού θέλει τον «γέρο» και την «κορέλα» να βγαίνουν στους δρόμους τα δύο Σαββατοκύριακα της Αποκριάς.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κάποτε στη Σκύρο ένας γέρος με τη γριά του είχαν λίγα κατσίκια. Όμως μια νύχτα του χειμώνα έπεσε στο βουνό χιόνι και άγρια παγωνιά και όλα τους τα ζώα πέθαναν. Απελπισμένος ο γέρος βοσκός ζώστηκε τα κουδούνια και τα τομάρια των πεθαμένων ζώων του και μαζί με τη γυναίκα του (κορέλα) κατέβηκαν μέχρι τη Χώρα.
Στην αναβίωση του εθίμου ο Γέρος φοράει άσπρο μάλλινο παντελόνι, φαρδύ από το γόνατο και πάνω, (το τυπικό παντελόνι των βοσκών του νησιού) και μαύρη κάπα, την οποία φοράει ανάποδα, ώστε το τριχωτό μέρος να είναι απ’ έξω. Μέσα από την κάπα στερεώνει κουρέλια στην πλάτη, που δημιουργούν μια ψεύτικη καμπούρα, και στη μέση του στερεώνει 2-3 σειρές κουδούνια, το βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει και τα 50 κιλά. Η μεταμφίεση ολοκληρώνεται με τη “μουτσούνα”, τη μάσκα δηλαδή, η οποία είναι ολόκληρο το τομάρι ενός μικρού κατσικιού και φοριέται με την τριχωτή πλευρά προς τα έξω.
Ο βλάχικος γάμος της Θήβας
Κάθε Καθαρά Δευτέρα γίνεται αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου, ένα έθιμο που έχει τις ρίζες περίπου στο 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Η γιορτή που ξεκινά την Τσικνοπέμπτη, συνεχίζεται το απόγευμα της Κυριακής με το χορό των συμπεθέρων και το προξενιό στην κεντρική πλατεία της πόλης, και κορυφώνεται τηνΚαθαρά Δευτέρα με τα αρραβωνιάσματα, την παράδοση των προικιών, το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης.
Το κοντοσούβλι - γίγας στην Αμφίκλεια Φθιώτιδας
Την Κυριακή της Αποκριάς οι κάτοικοι της Αμφίκλειας ετοιμάζουν το γνωστό κοντοσούβλι μήκους 120 μέτρων με περισσότερα από 800 κιλά κρέας που κάθε χρόνο αφιερώνουν στην Μέρκελ και την παρέα της.
Το Έθιμο της Καμήλας στην Κάινα Χανίων
Η Καμήλα είναι ένα Διονυσιακό έθιμο, που πρωτοεμφανίστηκε τον 19ο αιώνα, και αναβιώνει την Καθαρά Δευτέρα στο Δημοτικό Διαμέρισμα της Κάινας του Δήμου Βάμου.
Οι κάτοικοι φτιάχνουν μια καμήλα, που αποτελείται από μια ξύλινη σκάλα, δύο κοφίνια που αποτελούν τις δύο καμπούρες της καμήλας, μία παλέτσα (είδος νάιλον πανιού που χρησιμοποιείται για τη συλλογή του ελαιοκάρπου) και τον σκελετό του κεφαλιού ενός γαϊδάρου. Στην καμήλα μπαίνουν συνήθως τρεις άνθρωποι. Ένας κρατάει το κεφάλι στερεωμένο σε ένα ξύλο, και οι άλλοι δύο με τη βοήθεια των κοφινιών σχηματίζουν τις καμπούρες της.
Η καμήλα ξεκινάει τη βόλτα της από το ένα άκρο του χωριού και περνώντας από την πλατεία περιπαίζει τον κόσμο που έχει μαζευτεί εκεί. Την ακολουθούν γαϊδούρια, μασκαρεμένα και αυτά και το γλέντι συνεχίζεται μέχρι το βράδυ με τη συνοδεία παραδοσιακών μουσικών οργάνων.
Καρναβάλι στα Λαγκάδια Γορτυνίας με την «παρέα του τράγου»
Ένα ξεχωριστό και πρωτότυπο αποκριάτικο έθιμο, ωδή στον τραγοπόδαρο θεό Πάναεπιστρέφει μετά από πολλά χρόνια στα Λαγκάδια Γορτυνίας την Κυριακή της Αποκριάς.
Ντόπιοι και επισκέπτες θα παρελάσουν στα καλντερίμια του χωριού και η καρναβαλική πομπή θα καταλήξει στην πλατεία, όπου στις 7:30 θα ξεκινήσει η ενσάρκωση μυθικών όντων του Μαινάλου.
Εκεί, ο θεός Διόνυσος με τους Βάκχους, θα προσφέρουν κρασί και ο Πάνας θα κυνηγά τις Νύμφες, ενώ γύρω τους θα χορεύουν τα ξωτικά, οι αμαζόνες, οι μάγισσες με το δράκο, οι μάγοι και οι καλικάντζαροι.
Η βραδιά θα συνεχιστεί το κάψιμο του τράγου και με γλέντι έως τις πρώτες πρωινές ώρες.
Δημοσίευση σχολίου
Δημοσίευση σχολίου