Η συμφωνία η οποία υπεγράφη στις 14 Ιουλίου 2015 , έπειτα από δεκαετείς διαπραγματεύσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία και Γερμανία , 5+1) και του Ιράν είναι ένα ντοκουμέντο εκατό σελίδων και αποτελείται από ένα κύριο μέρος και πέντε παραρτήματα.
Ακολουθούν οι κύριοι άξονες της συμφωνίας:
* Περιορισμός του εμπλουτισμού ουρανίου
Κύριος στόχος είναι η εφαρμογή αυστηρών περιορισμών ώστε να διασφαλισθεί ότι το "Breakout", ο χρόνος που χρειάζεται για τον εμπλουτισμό ουρανίου με σκοπό την κατασκευή ατομικού όπλου, θα είναι τουλάχιστον ένα έτος επί μία δεκαετία.
* Περιορισμός παραγωγής πλουτωνίου
Η συμφωνία προβλέπει ότι ο αντιδραστήρας βαρέος ύδατος του Αράκ θα τροποποιηθεί ώστε να μην έχει την ικανότητα παραγωγής πυρηνικού καυσίμου για στρατιωτικούς σκοπούς
* Ενίσχυση των επιθεωρήσεων
Εφαρμογή καθεστώτος ενισχυμένων επιθεωρήσεων κατά τη διάρκεια ισχύος της συμφωνίας, αλλά και μετά από αυτή για ορισμένες δραστηριότητες. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενεργείας θα μπορεί να επαληθεύει μέσω των επιθεωρήσεων τη λειτουργία των ιρανικών συσκευών φυγοκέντρησης για περίοδο είκοσι ετών και της παραγωγής συμπυκνωμένου ουρανίου ( yellow cake) για περίοδο είκοσι πέντε ετών. Η Τεχεράνη δεσμεύεται να εφαρμόσει και να επικυρώσει το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της IAEA που επιτρέπει τις εις βάθος επιθεωρήσεις.
* Αρση των κυρώσεων
Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών θα αρθούν με την εφαρμογή από το Ιράν της συμφωνίας μετά την περί αυτού επαλήθευση της IAEA (αρχές 2016). Η ίδια διαδικασία θα ακολουθηθεί για την άρση των κυρώσεων του ΟΗΕ.
* Εμπάργκο επί των όπλων-πυραυλικό πρόγραμμα
Οι κυρώσεις που αφορούν το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων και την προμήθεια επιθετικών οπλικών συστημάτων διατηρούνται. Η απαγόρευση μεταφοράς ευαίσθητων υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο ιρανικό βαλλιστικό πρόγραμμα παραμένει σε ισχύ για οκτώ χρόνια, εκτός της περίπτωσης που το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα δώσει συγκεκριμένη άδεια.
Ροχάνι: Η συμφωνία ανοίγει νέους ορίζοντες - Νετανιάχου: Μεγάλο λάθος, ιστορικών διαστάσεων
Ο ιρανός υπουργός Εξωτερικών δήλωσε πως επετεύχθη η καλύτερη συμφωνία αν και όχι συνολική. «Αυτό που συνέβη σήμερα τερμάτισε μία αχρείαστη κρίση... έχουμε φθάσει σε μία ιστορική στιγμή... Δεν είναι μία συνολική συμφωνία για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά είναι το καλύτερο αποτέλεσμα που θα μπορούσε να επιτευχθεί», δήλωσε ο Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ.
Ο ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί καλωσόρισε από την πλευρά του την ιστορική συμφωνία, η οποία ανοίγει «νέους ορίζοντες». Τώρα που «αυτή η κρίση, η οποία δεν χρειαζόταν», επιλύθηκε, το Ιράν και οι μεγάλες δυνάμεις μπορούν να επικεντρωθούν «στις κοινές προκλήσεις», έγραψε στον λογαριασμό του στο Twitter, εννοώντας τον αγώνα κατά της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος. Η συμφωνία αυτή δείχνει, σύμφωνα με τον ίδιο, πως «η εποικοδομητική δέσμευση» και από τα δύο μέρη «λειτουργεί».
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι πρώτες αντιδράσεις από το Ισραήλ ήρθαν πριν την επίσημη ανακοίνωση της συμφωνίας, με τον Νετανιάχου να την χαρακτηρίζει «μεγάλο λάθος ιστορικών διαστάσεων».
Ομπάμα: Θα πρέπει να επωφεληθούμε
Ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα χαρακτήρισε τη συμφωνία μια ευκαιρία από την οποία αξίζει κανείς να επωφεληθεί και προειδοποίησε το Κογκρέσο ότι θα ασκήσει βέτο σε οποιοδήποτε νομοθέτημα εμποδίσει την επιτυχή εφαρμογή της.
Ο Ομπάμα, ο οποίος έκανε δηλώσεις από τον Λευκό Οίκο, υπογράμμισε πως με τη συμφωνία κλείνει κάθε δρόμος που θα μπορούσε να πάρει το Ιράν για να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Η συμφωνία οικοδομήθηκε πάνω στην επαλήθευση, όχι την εμπιστοσύνη, τόνισε προσθέτοντας ότι θα ήταν «ανεύθυνο» να απορριφθεί.
Ο αμερικανός πρόεδρος δήλωσε πως η συμφωνία δεν επιλύει όλες τις διαφορές ανάμεσα στη χώρα του και το Ιράν και επισήμανε πως η Ουάσινγκτον θα διατηρήσει τις κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλα θέματα.
Παρά τις διαφορές αυτές, ο Ομπάμα δήλωσε πως η συμφωνία είναι μια ευκαιρία για αλλαγή στην περιοχή. «Η συμφωνία αυτή προσφέρει μια ευκαιρία για να κινηθούμε σε μια νέα κατεύθυνση», δήλωσε ο Ομπάμα. «Θα πρέπει να επωφεληθούμε».
Η συμφωνία αντιπροσωπεύει για τον Ομπάμα μια νίκη στην εξωτερική πολιτική. Ο αμερικανός πρόεδρος είχε επικριθεί το 2008 ως υποψήφιος για την προεδρία επειδή πρότεινε να απλώσουν οι ΗΠΑ το χέρι στους εχθρούς τους.
Η συμφωνία με το Ιράν τερματίζει τη διεθνή απομόνωση της χώρας και βγάζει την οικονομία από το τέλμα
Η άμβλυνση του καθεστώτος των κυρώσεων μετά την συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και η εισροή ρευστού που αυτή συνεπάγεται για το Ιράν αναμένεται να κατευθυνθεί μάλλον προς την ιρανική οικονομία παρά προς την ενίσχυση της επιθετικότητας της Τεχεράνης ως περιφερειακής δύναμης, όπως θέλουν οι επικριτές της συμφωνίας, τόσο το Ισραήλ, όσο και οι αραβικές χώρες του Κόλπου.
Ο τομέας της οικονομίας είναι το σημείο όπου το Ιράν πάσχει περισσότερο και η δημιουργία ανάπτυξης και η προώθηση της απασχόλησης περιλαμβάνονται στις δεσμεύσεις που ανέλαβε ο νέος πρόεδρος Χασάν Ροχανί όταν εξελέγη το 2013 με την εντολή να τερματίσει τη διεθνή απομόνωση της χώρας του.
«Οι προτεραιότητες του Ιράν βρίσκονται σαφώς στον τομέα της οικονομίας. Υπάρχουν τόσα να γίνουν στο Ιράν, να διορθωθούν και να αποκατασταθούν», δηλώνει ο Βάλτερ Πος, ειδικός για το Ιράν του German Institute for International and Security Affairs.
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιού δήλωσε πρόσφατα ότι το ιρανικό ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί κατά 20% εξαιτίας των διεθνών κυρώσεων, ενώ η χώρα έχει απολέσει 160 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου από το 2012.
Ο τομέας του πετρελαίου του φυσικού αερίου του Ιράν είναι τόσο υποβαθμισμένος που η παραγωγή δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις εσωτερικές ανάγκες της χώρας. Μελλοντικοί επενδυτές κάνουν ουρά στις πύλες του Ιράν, περιμένοντας την άρση των κυρώσεων ώστε να συνεργασθούν με ιρανούς εταίρους στην ανοικοδόμηση των ιρανικών υποδομών.
«Θα μπουν πολλές ξένες εταιρείες», λέει ο Ουίλιαμ Μπίμαν, ειδικός για το Ιράν του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, ο οποίος επέστρεψε πρόσφατα από ταξίδι στο Ιράν. «Δεν μπορούσες να πας πουθενά στη χώρα χωρίς να πέσεις επάνω σε κοπάδια υποψήφιων επενδυτών. Βρίσκονται παντού».
Ολη αυτή η οικονομική δραστηριότητα αν δημιουργήσει θέσεις εργασίας και σταθεροποιήσει τις τιμές, θα βοηθήσει τον Ροχανί να νομιμοποιήσει τους χειρισμούς του για τον τερματισμό της απομόνωσης του Ιράν.
Η Royal Dutch Shell, το χρέος της οποίας προς το Ιράν ανέρχεται σε 2 δισεκατομμύρια από τα 150 δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν παγώσει στο εξωτερικό εξαιτίας των κυρώσεων, ανακοίνωσε ότι εκπρόσωποί της είχαν τον περασμένο μήνα συναντήσεις με ιρανούς αξιωματούχους στην Τεχεράνη.
Αυτοκινητοβιομηχανίες και εταιρείες του τομέα της αεροδιαστημικής έχουν επίσης προσεγγίσει ιρανικές εταιρείες για μελλοντικά συμβόλαια, με τις γαλλικές και τις γερμανικές εταιρείες να ηγούνται στις επαφές αυτές.
Ωστόσο, ο πρόεδρος δεν είναι ο μοναδικός πόλς εξουσίας στο Ιράν. Οι Φρουροί της Επανάστασης, η ισχυρότερη πολιτική και στρατιωτική δύναμη στη χώρα, διαδραματίζουν επίσης ισχυρό οικονομικό ρόλο και χωρίς αμφιβολία θα επωφεληθούν επίσης από την εισροή επενδύσεων.
Οι Φρουροί της Επανάστασης είναι οι αρχιτέκτονες, μετά την ισλαμική επανάσταση του 1979, της προβολής της ιρανικής σιιτικής επιρροής στη Μέση Ανατολή, που έφερε την Τεχεράνη σε αντιπαράθεση με τις σουνιτικές περιφερειακές δυνάμεις υπό τη Σαουδική Αραβία. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, το Ιράν έχει στείλει στρατιωτικούς συμβούλους, μαχητές, χρήματα και όπλα στη Συρία για να υποστηρίξει το καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ, η λιβανική Χεζμπολάχ και στενός του σύμμαχος διαδραματίζει σηματικό ρόλο στη συριακή σύρραξη, υποστηρίζει το σιιτικό ιρακινό καθεστώς κατά του Ισλαμικού Κράτους, ενώ έχει χορηγήσει πολιτική υποστήριξη στο σιιτικό κίνημα των Χούτις στην Υεμένη.
Παρά το γεγονός ότι πρόσφατα ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ έκανε λόγο σε επιστολή του προς τον πρόεδρο Ροχανί για την ανάγκη διατήρησης των αμυντικών δαπανών στο 5% του προϋπολογισμού ( οι χώρες του ΝΑΤΟ δαπανούν κάτω από το 3% του ΑΕΠ), οι αναλυτές δεν θεωρούν ότι η Τεχεράνη θα επεκτείνει περαιτέρω τις δραστηριότητες αυτές, αν και η αύξηση των πόρων για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στο Ιράκ και τη Συρία θα είναι ευπρόσδεκτη.
«Γνωρίζω την αμερικανική ρητορική που λέει ότι αν υπογράψουμε συμφωνία με το Ιράν, το Ιράν θα επεκτείνει την ηγεμονική του ισχύ στην περιοχή», λέει ο Μπίμαν. «Εγώ απλώς δεν το πιθανολογώ. Το Ιράν διαθέτει ήδη παντού παρουσία και δεν βλέπω πώς αυτό θα αλλάξει».
Οι αναλυτές χρησιμοποιούν το παράδειγμα της Χεζμπολάχ, ως προς την αυτοσυγκράτηση που η οργάνωση έχει επιδείξει απέναντι στο ισραήλ μετά τον πολεμο του 2006, για να δείξουν με ποιον τρόπο η Τεχεράνη διατηρεί στενό έλεγχο επί της δραστηριότητας των συμμάχων της στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και διατηρεί επιρροή με πραγματισμό.
«Οι Ιρανοί είναι πολύ έξυπνοι και ορθολογιστές πολιτικοί. Το ίδιο και η Χεζμπολάχ», σύμφωνα με τον Χιλάλ Χασάν, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Βηρυτού. «Η Χεζμπολάχ δεν πολεμά χαμένες μάχες. Πολεμά όταν εντέλλεται από τους Ιρανούς, με βάση ορθολογικές ιρανικές αποφάσεις».
Από την πλευρά τους οι Ιρανοί θεωρούν εαυτούς σταθεροποιητική δύναμη. Τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ περιέγραψε στην Harvard International Review πώς θεωρεί ότι οι χώρες πρέπει να αντιμετωπίσουν το Ισλαμικό Κράτος- μία μάχη στην οποία Ουάσινγκτον και Τεχεράνη βρέθηκαν αμήχανα πλάι-πλάι να πολεμούν έναν κοινό εχθρό.
Ο Μανσούρ Χακικατπούρ, αντιπρόεδρος της επιτροπής Εθνικής Ασφαλείας και Εξωτερικής Πολιτικής του ιρανικού κοινοβουλίου δήλωσε πρόσφατα ότι μία πυρηνική συμφωνία δεν θα αλλάξει τη συμβολή του Ιράν στη σταθερότητα της περιοχής και ότι βελτιωμένες οικονομικές σχέσεις θα βοηθήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση.
«Εχουμε ήδη καλή συνεργασία σε οικονομικά θέματα και σε άλλους τομείς με άλλες χώρες. Εάν τα εμπόδια (οι κυρώσεις) αρθούν, αυτές οι σχέσεις μπορούν να αναπτυχθούν».
Ο Χιλάλ Χασάν θεωρεί ότι τα ιρανικά κέντρα λήψης αποφάσεων έχουν φθάσει στο ορθολογικό συμπέρασμα ότι η διαρκής ένταση με τη Δύση, και πάνω απ΄όλα με τις ΗΠΑ, δεν εξυπηρετεί τα ευρέα συμφέροντα του Ιράν.
«Θέλουν να οικοδομήσουν μία σύγχρονη υποδομή και να διαδραματίσουν ηγετικό ρόλο στην περιφερειακή πολιτική. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για το Ιράν. Θέλουν να θέσουν ένα τέλος στην ένταση».
Δημοσίευση σχολίου
Δημοσίευση σχολίου